Trio Dans ve Sanat Akademisi
triodans@gmail.com +90 (312) 466 46 10
Bale
Sahne için özel olarak geliştirilmiş bir dans sanatı olan balenin, diğer tüm dans türlerinden kendini ayıran özel bir tekniği vardır.
Bununla beraber bale, bütün güzel sanatlardan faydalanır. Genel olarak teatral bir gösteri olarak tanımlayabileceğimiz balede dansla beraber müzik, hikaye, mimik, kostüm, dekor, ışıklandırma, balenin sihrini ve büyük zenginliğini oluşturan birçok hareket ve kombinasyon yer alır. Buna göre, baleyi, kuralları belli akademik dans (danse d’école) tekniğinin, başka sanatsal öğelerle de birleştirilerek bir sahne gösterisi oluşturacak biçimde sunulması olarak tanımlayabiliriz.
Bale kavramı, bu akademik dans tekniği için de kullanılır ve bir gösteri sanatı olarak genellikle müzik eşliğinde, dekor ve sahne giysileriyle sunulan, son derece titiz bir danstır. Bir bale eseri, dans, müzik ve tasarımla dramatik bir öykü anlatabilir, ya da hiç bir öykü olmadan yalnızca müziğin dans aracılığıyla bir yorumu biçiminde de sunulabilir.
Türkiye'de Bale
Türkiye’de bale, 19. yüzyıl sonunda Beyoğlu’ndaki Naum Tiyatrosunun getirttiği bale toplulukları ile tanınmıştır.
Naum Tiyatrosunu etkisiyle, daha sonraları Beyoğlu’ndaki bazı tiyatrolar da, Avrupa’dan küçük bale toplulukları getirmeye başlamışlardır. Türkiye’ye gerçek anlamda bale eğitimini ise, 1947 yılında İngiliz Kraliyet Balesi’nin kurucusu Dame Ninette de Valois’in Türkiye’ye 1947 yılında Türk Balesini kurmak üzere Türkiye’ye davet edilmesiyle ilk adımlarını atmıştır.
İlk Türk bale okulu İstanbul Yeşilköy’de 6 Ocak 1948 yılında açılmış, bu okula 11 erkek öğrenci, 18 kız öğrenci kabul edilmiştir. Bu okul 1950 yılında Ankara’ya taşınmış, Devlet Konservatuarının bir bölümü olarak eğitim vermiş ve ilk mezunlarını 1957 senesinde vermiştir.
Günümüze kadar Türkiye bale tarihi, bale dansçıları ile gelişmiş ve dünyaca ünlü sahnelerde boy gösteren balet ve balerinler yetiştirmiştir.
Baleye Ne Zaman Başlanmalıdır?
Profesyonel anlamda bale dansçısı veya eğitmen olmak için en uygun baleye başlama yaşı 3 – 11 arasıdır. Trio Dans Akademi’de, M.E.B.’nın uyguladığı ve dünyada genellikle takip edilen programlara paralel olarak bale eğitimi, 3 bale yıl hazırlık ve ardından 8 yıl sürecek olan bale sınıfları dahil olmak üzere 11 yıldır. Bu yaş aralığında ve eğitim sürecince kız ve erkek öğrenci ayrımı olmamaktadır.
Bale eğitimi çocukların sağlıklı ve disiplinli bir hayat sürmelerini sağlaması nedeniyle çocukların bedensel ve zihinsel gelişimlerinde sayısız fayda sağlamaktadır.
Bale kıyafetleri, zarif figürleri ve müzikleriyle kız çocuklarının daha çok ilgisini çekse de, erkek çocuklarında da hiçbir fark gözetmeksizin sayısız faydası bulunmaktadır.
Diğer yandan derslerde ve yılsonu gösterilerinde erkek çocuklarının da ilgisini çekecek oyunlar, danslar ve aktiviteler yapılmakta; bale dersleri hem kız, hem de erkek çocuklar için hayal güçlerini geliştirici, eğlenceli, bedensel gelişimlerini destekleyen, duruş ve yürüme bozukluklarını düzelten, çocukların müzik kulağını ve müzikal yeteneklerini de geliştiren ve ayrıca kazandırdığı özgüven ve disiplinle ileriki yaşantılarına da olumlu etki edecek, daha sayısız faydası olan bir aktiviteye dönüşmektedir.
Trio Dans Akademi'de Bale Dersleri
Akademimizde bale dersleri eğitmenimiz Zeynep Benli eşliğinde gerçekleştirilmektedir.
Türkiye’de M.E.B.’nın uyguladığı ve dünyada genellikle takip edilen programlara paralel olarak bale eğitimi, 3 yıl bale hazırlık ve ardından 8 yıl sürecek olan bale sınıfları dahil olmak üzere 11 yıldır.
Balenin Faydaları
- Çocuğunuzun vücudunu tanımasını sağlar.
- Kas ve eklem yapılarının doğru şekilde gelişmesini sağlar.
- Sağlıklı ve zinde büyümelerini sağlar.
- Doğru bir duruş, zarafet ve estetik bir görünüm verir.
- Esneklik ve hareket kabiliyeti kazandırır.
- Müzik kulağının oluşmasına katkıda bulunur.
- Özgüven ve kişilik duygusunu geliştirir.
- Çevreye uyum sağlama ve sosyalleşme konusunda fayda sağlar.
- Anlama zorluğunun üstesinden gelmede oldukça etkilidir.
- Hayal gücünü geliştirir, yaratıcılık kazandırır ve psiko-motor gelişimi destekler.
- Ekip çalışmasının önemini öğretir.
- Sorumluluk kazandırır.
- Planlı, programlı ve disiplinli yaşamayı öğretir.
- Vücut gelişimini destekler ve sağlıklı, güçlü bir beden yapısı sağlar.
- Kendini ifade etme yeteneğini geliştirir.
Balenin Tarihçesi
Dansın insanın tarihi kadar eski olduğu, hatta dans etmenin ve ritim tutmanın insanın içgüdülerinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
12. yüzyılda kuzey İtalya şehir devletlerinde ortaya çıkmış olduğu kabul edilen “bale” İtalyanca “dans” anlamına gelen “ballo” ya da “balletto” sözcüğünden gelmektedir. 16. yüzyıla gelindiğinde Fransa’da gelişip buradan Avrupa’ya yayılmıştır. Bu nedenle, günümüz balesinin temellerini, mim sanatçılarının Ortaçağ ve Rönesans tiyatro gösterilerindeki ve geleneksel halk gösterilerindeki dans adımları oluşturur. Bu dönemlerde koreografik bir düzeni olmayan bale, Dominic de Piacenza ve Antonio Cornazzo gibi dasnçı ve öğretmenlerin ilk koreografi denemeleri ve adımlara isim vermeleriyle gelişmiştir.
Fransa’da iç savaşın bitiminden sonra, sırasıyla kral 13. Louis ve 14. Louis’in din ve politika müşaviri olan Kardinal Richeleu Fransız sanatının resmi kuruluşlar içinde gelişmesini ve çeşitli akademiler kurularak her daldaki sanatçının organize olmasını ve enerjilerini kanalize etmelerini sağlamıştır.
14. Louis’in son yıllarında Fransa Sarayı, amaçlarına erişmiş olarak, müzik ve kültür alanında bütün Avrupa krallarına örnek olmuştur. Kraliyet Dans Akademisi de, 1661’de 14. Louis’in saltanatı sırasında kurulmuştur. Bu akademinin amacı iç savaşın karışık yıllarında dansa girmiş olan gereksiz hareketlerin temizlenmesi ve bu sanatın kalitesinin yükseltilmesi için yollar aranmasıydı.
Saray balelerinde sahneye çıkan ilk profesyonel dansçılar, İtalya’dan getirilmiş dans öğretmenlerince yetiştirilmiş dansçılardı. Çok iyi bir bale dansçısı olan Kral 14. Louis için geliştirilen dans adımları bugün hala aynı Fransızca adlarıyla bilinmektedir.
Bale terminolojisi bu nedenle Fransızca olarak kullanılmaktadır. Bale, 17. yüzyılın sonunda Fransa’dan tüm Avrupa’ya yayılmış, 18. yüzyılda kendini tamamen opera sanatından soyutlayarak özgür bir sanat formuna kavuşmuştur. 18. yüzyılın ikinci yarısında Rusya'ya ulaşan bale, St.Petersburg’da Maurice Petipa ve Saint-Leon’la hayat bularak gelişmiş ve bugün de sahnelenen “Uyuyan Güzel”, “Fındıkkıran” ve “Kuğu Gölü” gibi tanınmış eserler buradan tüm dünyaya yayılmıştır.
Yukarıda da bahsedildiği gibi bale, Rönesans saray gösterilerinden ve bunları izleyen Fransız Ballet de Cour’undan (Fransız saray eğlencelerinden) gelişmiştir. Genellikle ilkçağ teması üzerinde, müzik eşliğinde şiir okuma, dans, mim ve şarkıyı çok zengin dekor ve giysilerle birleştiren bu oyunları kral ailesi üyeleri ve soylular sarayda kendileri oynamışlardır.
17. yüzyılda görülen gerileme yıllarının ardından dansa çok meraklı olan Fransa kralı 16. Louis “dansı yeniden kusursuzluğa kavuşturmak” amacıyla 1661’de Kraliyet Dans Akademisi’ni kurmasının kuşkusuz bunda büyük etkisi olmuştur. Aynı yıl, dansların perde aralarına serpiştirildiği, sözleri Moliére’in, müziği Jean Baptiste Lully’nin olan ilk Comédie-Ballet sunulmuştur. Büyük ilgi gören bu eser, opera ve baleleler yazılmasına ve bunlar için gerekli profesyonel dansçıları eğitilmesi amacıyla Kraliyet Müzik Akademisine bağlı bir okul kurulmasına yol açmıştır. Önceleri bu yeni profesyonel dansçılar soyluların duruş ve davranış biçimlerini taklit etmek üzere eğitilmekteyken, Lully’nin ve bale ustası Pierre Beauchamps’ın yönlendirmesiyle giderek bir gösteri sanatına dönüşmüştür.
Balenin diğer sahne danslarından çok ayrı bir tekniği vardır. Bale, bilindiği gibi parmak uçlarında yapılan oldukça zarif ve bir o kadar da zor bir danstır. Yalnızca el ve ayaklar değil, tüm kasların, bütün vücudun bale hareketlerine uyumlaştırılması, büyük ölçüde esnek ve güçlü olunması gerekmektedir. Bunun için, uzun soluklu ve disiplinli bir eğitim olan bale eğitimine çok küçük yaşlarda (3,5 - 11) henüz kemikler ve kaslar tamamen sertleşmemişken başlanılması gerekmektedir. Daha büyük veya yetişkin yaşlarda ise, hobi ve spor olarak baleye başlamak mümkün olmakla beraber, fiziksel olarak da oldukça faydalıdır.
Ancak, yetişkin yaşta baleye başlanılması vücudun bale için gerekli olan esnekliğe ve yapıya kavuşturulmasında fiziksel sorunlara neden olabileceği için iyi eğitimli, deneyimli ve öğrencisiyle ilgili bir eğitmenle, çok dikkatle çalışılması gerekmektedir.
Baleye başlayacak öğrencilerin ve ailelerinin, bale kursu için uzun bir eğitim döneminin kendini beklediğini bilmeleri; balede gelişmek isteyenlerin ise disiplinli ve istikrarlı bir eğitim sürecine hazır olmaları gerekir.
Genellikle 11 yıl süren eğitim sürecine sahip olan bale kültüründe kadın dansçılara balerin, erkek dansçılara balet denir. Dansçılar tayt, mayo, tütü ve pointe gibi özel giysi ve aksesuarları kullanırlar. Pointe adı verilen, ucu tahta olan ve parmak ucunda dans etmeyi sağlayan bale ayakkabısını yalnızca kadın dansçılar (balerinler) kullanır.
Tüm dünyada oldukça ilgi gören bir dans olan bale, zaman içerisinde farklılık kazanmıştır ve farklı türleri ortaya çıkmıştır. Klasik bale, çağdaş bale, modern dans, dans tiyatrosu bu türlerden bazılarıdır.
Klasik balenin dışında kalan tüm eğilimleri modern bale adı altında toplayabiliriz. Modern bale ise, klasik baleye tepki olarak ortaya çıkmıştır. Klasik balenin aksine net kurallara uymayan, dansçının daha özgün ve doğaçlama hareketler kullanabildiği, kendine has bir koreografi çıkarabildiği bir dans türüdür.
Modern bale, klasik bale gibi beğenilme amacıyla değil, anlaşılmak için yapılmaktadır. Klasik balenin keskinliğine ve sınırlarına karşın, modern bale gösterilerinde kullanılan kostüm, dekor gibi ayrıntılar keskin kurallara bağlı kalmadan daha özgür bir şekilde tasarlanabilmektedir.